Top 76 Thứ không thể thiếu vào mỗi dịp Tết

Cũng giống như Giáng sinh ở phương Tây có cây thông ở Việt Nam chúng ta mỗi dịp Tết đến xuân sang thì nhà nhà náo nức sắm sửa cây cảnh chơi Tết. Hai loại cây phổ biến và truyền thống trong các dịp Tết đó là cây mai, cành đào.

Cây mai là một loài cây có hoa màu vàng thuộc chi Mai, họ Mai được người dân miền Nam ưa chuộng vào những dịp Tết. Cây mai vàng phân bố chủ yếu tại khu vực dãy Trường Sơn, Quảng Nam, Đà Nẵng đến Khánh Hòa. Màu vàng của hoa mai tượng trưng cho màu của nắng ấm, của niềm vui, của giàu sang phú quý bởi vậy những người miền Nam thường trưng bày cây mai trong nhà mình với mong muốn bước sang năm mới sẽ có nhiều niềm vui, hân hoan, làm ăn phát đạt. Theo quan niệm của nhiều người hoa mai nở càng nhiều cánh thì càng đẹp, nếu cây mai nhà nào nở toàn hoa bảy cánh thì năm đó sẽ “đại cát đại lợi”. Nếu như cây mai được người dân miền Nam ưa chuộng thì cây đào lại được những người miền Bắc trưng trong các dịp Tết. Có lẽ cũng bởi mai là loại cây ưa ấm còn đào là loại cây ưa lạnh và chỉ nở hoa khi trời ấm lên. Cây đào có nhiều loại có đào hồng, đào rừng, đào phai… Nhìn chung thì cây đào có hoa màu hồng, cánh mỏng, có ý nghĩa mang đến sự tươi mới, hân hoan, hạnh phúc trong năm mới.

Ở một số nơi cây đào còn được gọi là cây nêu. Tuy rằng cây mai được người miền Nam còn cành đào được người miền Bắc ưa chuộng nhưng hiện nay người Nam cũng có thể chơi đào và người Bắc cũng có thể chơi mai. Bên cạnh cây mai, cành đào một số loài cây khác cũng được ưa chuộng trong những dịp Tết đó là cây quất, cây cam… với ý nghĩa mang đến năm mới những hoa thơm quả ngọt.

Lễ cúng ông Công, ông Táo là một phong tục lâu đời của người Việt Nam ta diễn ra vào ngày 23 tháng Chạp (tháng 12 theo lịch Âm), ngay trước thềm đón Tết. Vào ngày 22 – 23 Tết, các gia đình sẽ làm lễ cúng thịnh soạn với hy vọng Táo Quân sẽ thay họ báo cáo những việc tốt, “nói giảm, nói tránh” những việc chưa tốt với Ngọc Hoàng.

Theo truyền thuyết, ông Công, ông Táo hay Táo Quân là những vị thần được Ngọc Hoàng cử xuống trần gian để cai quản việc bếp núc, nhà cửa của mỗi gia đình ở dưới hạ giới. Và cứ đến ngày 23 tháng Chạp Âm lịch hằng năm, Táo Quân sẽ cưỡi cá chép hóa rồng lên thiên đình để báo cáo công việc với Ngọc Hoàng. Ngọc Hoàng sẽ căn cứ vào đó để quyết định sự thịnh, suy của gia đình trong năm tới. Tại buổi chầu ông Công, ông Táo sẽ báo cáo lại cho thiên đình biết những chuyện xảy ra trong các gia đình dưới hạ giới, đến đêm Giao thừa hai ông mới trở lại để tiếp tục coi sóc bếp lửa của những gia đình. Theo tục lệ người dân Việt Nam sẽ làm lễ tiễn đưa ông Công, ông Táo về chầu trời vào trước 12 giờ trưa ngày 23 tháng Chạp. Theo phong tục truyền thống thì các gia đình cần làm một mâm cỗ mặn, trầu cau, rượu và thắp hương bên cạnh đó là phóng sinh cá chép để ông Công, ông Táo cưỡi về chầu trời.

Ngày nay người Việt Nam ta thường đốt thêm vàng mã là những bộ áo quan, mũ, hài của ông Công, ông Táo hoặc có thể là cả cá chép vàng mã. Lễ cúng ông Công, ông Táo được xem như là ngày lễ cuối cùng trong năm cũ, báo hiệu một năm đã kết thúc để chuẩn bị đón năm mới.

Bữa cơm Tất niên là bữa cơm chia tay năm cũ thường được tổ chức ăn uống ở các cơ quan, xí nghiệp, giữa bạn bè thân, cũ với nhau nhưng phổ biến và truyền thống hơn cả là bữa cơm đoàn tụ gia đình.

Dịp Tết nhất là dịp những người con học phương xa quay trở về nhà, người chồng người vợ đi làm xa quay về với con, gia đình con cái đi ở xa về quê với ông bà. Bởi vậy bữa cơm Tất niên vô cùng có ý nghĩa với người Việt bởi người Việt mình có truyền thống coi trọng tình cảm gia đình.

Bữa cơm Tất niên không chỉ là bữa cơm chia tay năm cũ mà còn là bữa cơm đoàn viên. Nơi con cháu quây quần bên ông bà, anh em ngồi lại chung mâm với nhau, thật ấm cúng biết mấy. Thông thường bữa cơm Tất niên tổ chức vào ngày 30 Tết cùng với cúng giao thừa. Khi đó bữa cơm Tất niên sẽ có nhiều món ăn nhưng phổ biến nhất vẫn là thịt gà, nem rán, bánh chưng, canh măng, thịt mỡ dưa hành,…

Món ăn không thể thiếu trong bữa cơm Tất niên nói riêng và dịp Tết nói chung đó chính là bánh chưng và bánh Tét. Tương truyền bánh chưng có từ thời vua Hùng gắn liền với sự tích bánh chưng bánh dày của Lang Liêu. Bánh dày tròn và trắng, bánh chưng vuông và xanh là hai hình ảnh đại diện cho trời và đất: “trời tròn đất vuông”. Về cơ bản thì bánh chưng là món ăn truyền thống của những gia đình miền Bắc còn bánh tét có mặt trong gian bếp của những gia đình miền Nam.

Tuy nhiên bánh chưng và bánh tét có cách làm tương đối giống nhau: Cùng là gạo với nhân đậu xanh và thịt mỡ, được gói với lá chuối, lá dong. Tuy nhiên bánh chưng thì có hình vuông còn bánh tét thì có hình trụ (giống như khoanh giò). Luộc bánh chưng, bánh tét thường rất lâu và với thế hệ cha ông, bố mẹ chúng ta, trông nồi bánh chưng, bánh tét thường là những đêm dài bên bếp lửa với những trò chơi dân gian hoặc đánh bài tam cúc.

Dù rằng ngày nay thế hệ trẻ trên thành phố không còn tự tay nấu bánh chưng, bánh tét và trông bánh chưng, bánh tét như ngày xưa nhưng chắc chắn ký ức về những đêm bên bếp lửa trông bánh là một ký ức đẹp, khó phai mờ với nhiều thế hệ mỗi dịp Tết đến, xuân sang.

Một thứ không thể thiếu trong mỗi dịp Tết hơn mười năm nay đó chính là chương trình “Gặp nhau cuối năm”, hay còn gọi là “Táo quân” hoặc “Táo quân về chầu”. Đây là một chương trình hài chính luận do Trung tâm sản xuất phim truyền hình Việt Nam phối hợp cùng VTV tổ chức, với số đầu tiên phát hành vào năm 2003. Chương trình “Gặp nhau cuối năm” phát sóng vào 20 giờ ngày 30 Tết hàng năm – là khi bữa cơm Tất niên vừa kết thúc, gia đình ngồi lại nhâm nhi ấm trà và xem chương trình TV. Với nhiều thế hệ trẻ ngày nay, đặc biệt là thế hệ 9X, 2K thì chương trình “Gặp nhau cuối năm” đã trở nên quá quen thuộc và là một phần không thể thiếu vào mỗi đêm Giao thừa. Nhiều bạn trẻ còn bảo rằng “Tết mà không có Táo quân thì không phải là Tết”.

Chương trình “Gặp nhau cuối năm” quy tụ nhiều danh hài nổi tiếng như Quốc Khánh, Công Lý, Xuân Bắc, Tự Long, Quang Thắng, Vân Dung, Chí Trung, Minh Hằng,… với vai Ngọc Hoàng do Quốc Khánh đảm nhận, vai Nam Tào, Bắc Đẩu do Xuân Bắc và Công Lý thủ vai. Những vai Táo quân còn lại thay đổi theo từng năm.

Là một chương trình hài chính luận thường niên, châm biếm những mặt trái, thói hư tật xấu và những vấn đề nổi cộm của xã hội Việt Nam suốt một năm vừa qua, chắc chắn chương trình “Gặp nhau cuối năm” là chương trình TV được yêu thích và chờ đón nhất mỗi dịp Tết và là một trong 10 thứ không thể thiếu mỗi dịp Tết của mọi nhà.

Giao thừa là thời điểm chuyển tiếp giữa ngày cuối cùng của năm cũ sang ngày đầu tiên của năm mới. Đây là một trong những buổi lễ quan trọng trong tập quán, văn hóa nhiều dân tộc. Vào dịp này, nhiều quốc gia phương Tây và phương Đông thường tổ chức các lễ bắn pháo hoa hoặc các lễ hội khác để chấm dứt năm cũ (tất niên) và đón mừng năm mới vào đúng thời điểm 0 giờ 0 phút 0 giây ngày 1 tháng 1 đối với Tết Dương lịch, đối với Tết Âm lịch, giao thừa là phút giây thiêng liêng lúc đêm 30 Tết, lúc này khí tiết chuyển sang lập xuân, chính thức bắt đầu năm mới.

Sau khi đã xem chương trình “Gặp nhau cuối năm”, chúng ta sẽ cùng đón Giao thừa. Vào mỗi dịp Giao thừa ở những địa điểm chính của những thành phố lớn hay một số tỉnh thành đều có tổ chức bắn pháo hoa Đêm Giao thừa. Với nhiều người sinh sống ở những thành phố lớn pháo hoa Đêm Giao thừa là một thứ không thể thiếu vào dịp Tết.

Sau Đêm Giao thừa khi một năm cũ đã qua đi, một năm mới vừa đến thì một nghi thức mà nhiều người còn tin tưởng đó là xông đất đầu năm. Đây là một truyền thống xa xưa gắn liền với tuổi của gia chủ theo mười hai con giáp. Người vào nhà đầu tiên trong năm mới sẽ là người xông đất và nếu tuổi của người xông đất phù hợp với con vật đại diện của năm phù hợp với tuổi của gia chủ, thì năm đó gia chủ sẽ làm ăn phát đạt, vận may ngập tràn.

Theo ông cha ta khi chọn người xông đất đầu năm thì nên chọn những người có ngũ hành, thiên can, địa chi tương sinh với tuổi của gia chủ đồng thời cũng tương đồng với ngũ hành, thiên can, địa chi của năm ấy. Người được chọn để xông đất đầu năm cũng nên là trẻ con hoặc đàn ông, có đạo đức đường hoàng, thành đạt, tốt vía, sức khỏe tốt, vui vẻ, rộng rãi, nhiệt tình… Nên tránh để cho người đang có tang, phụ nữ có mang đến xông đất đầu năm và nếu gia chủ đang có tang, phụ nữ có mang thì cũng nên tránh đi chúc Tết quá sớm để không đem lại xui xẻo cho gia đình khác.

Nhìn chung thì xông đất đầu năm là một tục lệ lâu đời nhưng ngày nay không còn nhiều người tin hay chú trọng đến tuổi của người xông đất nữa. Thông thường, người trưởng nam trong gia đình (bố hoặc con trai lớn) sẽ thay mặt gia đình tự xông đất, dù rằng đúng ra người xông đất phải là người ngoài gia đình.

Theo truyền thống từ đời này sang đời khác, cứ vào những ngày Tết Nguyên Đán là con cháu trong nhà lần lượt nói lời chúc Tết, rồi tặng quà và mừng tuổi cho ông bà, cha mẹ. Sau đó con cháu sẽ được ông bà, cha mẹ lì xì lại một phong bao màu đỏ, bên trong đựng một ít tiền. Không chỉ những người trong gia đình mà vào dịp năm mới bất cứ ai cũng có thể lì xì cho nhau kèm theo những lời chúc may mắn.

Li xì là một tục lệ hay và đẹp trong những ngày Tết, bởi lì xì thể hiện sự quan tâm chăm sóc của chúng ta với thế hệ trẻ cũng như thể hiện sự phóng khoáng, rộng rãi của mình khi mở lòng ra chia sẻ những nguồn lợi của mình có được từ năm ngoái cho những người xung quanh. Chia lộc của mình cho mọi người đồng nghĩa là mình sẽ có thêm được nhiều lộc mới.

Với mong muốn những người thân yêu bắt đầu một năm mới an bình, hàng năm đến dịp Tết Nguyên Đán là người người, nhà nhà lại chuẩn bị những tiền lẻ mới để chúc tụng, mừng tuổi nhau. Chắc chắn khi nhận được những phong bao lì xì những thành viên trong gia đình bạn sẽ ngày càng gắn chặt tình đoàn kết hơn khi xuân về.

Năm mới cũng là dịp để các gia đình cùng nhau đi chúc Tết ông bà, họ hàng, bạn bè. Sau một năm quay cuồng theo guồng công việc, các gia đình đến thăm, chúc mừng năm mới và chúc sức khỏe ông bà, ghé thăm họ hàng và bạn bè, đồng nghiệp, hàng xóm xung quanh.

Đây là một truyền thống tốt đẹp của người Việt Nam ta dù vẫn còn nhiều vấn nạn như quà biếu, nhậu nhét núp dưới vỏ bọc này. Việc đi chúc Tết ông bà, họ hàng, bạn bè vừa là những chuyến cùng nhau đi chơi đây đó của gia đình, vừa là dịp để anh em trong họ gặp nhau, bạn bè lâu năm cùng nhau ngồi lại nói chuyện. Các bác các chú ta thường có câu “năm mới nói chuyện cũ” cũng là vậy.

Bởi lẽ trong cuộc sống suốt một năm ai cũng bận bịu công việc của mình, mấy khi mà ngồi lại, chuyện trò tâm sự với nhau? Cả năm có khi cũng chỉ có một dịp những anh em họ hàng, bạn bè cũ mới, hàng xóm láng giềng đến thăm nhà nhau, cùng nhau tâm sự, nói chuyện và chúc nhau năm mới thành công, hạnh phúc.

Và lễ chùa đầu năm là một việc làm không thể thiếu vào ngày tết. Ở nước Việt Nam ta đa số mọi người thường theo hoặc tin vào Phật giáo có niềm tin và thói quen thắp hương, lễ bái tại các đền chùa. Vào dịp đầu năm mọi người thường hay đi lễ bái, đi chùa để bày tỏ lòng thành và cầu may.

Có gia đình thì đi lễ chùa đầu năm tại những chùa ở gần nhà, có gia đình lại chọn những chùa lớn, nổi tiếng như Chùa Hương, Chùa Thầy, Chùa Bái Đính, Chùa Quán Sứ, Chùa Báo Quốc, Chùa Thiên Mụ, Chùa Dâu, Chùa Đậu, Chùa Trấn Quốc… để đến lễ bái, cầu may, rút quẻ vào các dịp đầu năm. Thông thường mọi người thường đi chùa đông nhất vào những ngày đầu năm mới, từ mùng một đến mùng năm và đặc biệt là dịp Rằm tháng Giêng.

Một thứ vô cùng quan trọng và không thể thiếu được trên bàn thờ mỗi gia đình chính là Mâm Ngũ Quả. Việc bày mâm ngũ quả ngày Tết mang ý nghĩa bày tỏ tấm lòng thành kính với các bậc tổ tiên, thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn. Quả cũng tượng trưng cho thành quả lao động cả năm của con cháu dâng lên các bậc bề trên.

Mâm ngũ quả là một mâm trái cây có chừng năm thứ trái cây khác nhau thường có trong ngày Tết Nguyên Đán của người Việt. Các loại trái cây bày lên thể hiện nguyện ước của gia chủ qua tên gọi, màu sắc và cách sắp xếp của chúng.

Phía trên bàn thờ thường treo một tranh dân gian vẽ ngũ quả, chiếc cuốn thư… có khi là một chữ Nho (chữ Tâm, Phúc, Đức…).Tranh Tết từ lâu đã trở thành một tập quán, một thú chơi của người dân Việt Nam và không chỉ người có tiền mới chơi tranh mà người ít tiền cũng có thể chơi tranh.

Nó là một phần không thể thiếu trong không gian của ngày Tết cổ truyền xưa kia. Những màu sắc rực rỡ như khơi gợi nên cảm giác mới mẻ ấm cúng rộn rã sắc xuân trong mỗi gia đình của người Việt.

Hiện nay để đón một năm mới với hy vọng sẽ nhận được nhiều may mắn, tài lộc và sức khỏe người ta thường chọn một bức tranh Tết đẹp để trang trí ngôi nhà. Nó không những khiến ngôi nhà của bạn thêm sang trọng, hiện đại và ấn tượng mà nó còn mang những ý nghĩa phong thủy tốt đẹp.

Để trang hoàng nhà cửa và để thưởng Xuân, trước đây từ các nho học cho tới những người bình dân ”tồn cổ” vẫn còn trọng tục treo “”câu đối đỏ”” nhân ngày Tết. Những câu đối này được viết bằng chữ Nho (màu đen hay vàng) trên những tấm giấy đỏ hay hồng đào cho nên còn được gọi là câu đối đỏ. Bản thân chữ “câu đối đỏ” cũng xuất hiện trong câu đối Tết sau:

Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ

Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh.

Không chỉ vậy câu đối đỏ còn mang đến lời chúc Tết may mắn, phát tài, phát lộc mà gia đình mong muốn trong năm mới, đồng thời thể hiện tinh thần xuân phơi phới dù cuộc sống gặp những điều không mong muốn. Vì thế việc treo câu đối đỏ trong nhà đã trở nên phổ biến hiện nay.

Tết đến cây quất thường được trang trí tại phòng khách. Cây quất Tết ngày càng có nhiều kiểu dáng cầu kỳ nhưng vẫn phải bảo đảm sự xum xuê, lá xanh tốt, quả vàng chi chít thể hiện sự trù phú, hứa hẹn năm mới được mùa, ăn nên làm ra, dồi dào sức sống.

Quất là tên gọi của miền Bắc, miền Nam gọi là tắc còn Tây Nam Bộ gọi là hạnh là loài cây thường xanh, có thể được trồng làm cây cảnh, bonsai ở trong nhà là biểu tượng may mắn được trưng bày vào những dịp Tết.

Cây tài lộc là loại cây cảnh được làm từ nhiều chất liệu, không phải cây tươi nhưng lại mang nhiều ý nghĩa thể hiện sự may mắn, phát tài, được nhiều gia đình trang trí vào những dịp Tết. Loại cây này thường được trong những những chậu sứ hay những chậu khác có kích thước phù hợp để tạo một khuôn hình đẹp mắt, hấp dẫn và hợp với phong thủy và cảnh quan của ngôi nhà.

Cây nêu là một cây tre cao khoảng 5–6 mét. Ở ngọn thường treo nhiều thứ (tùy theo từng điạ phương) như vàng mã, bùa trừ tà, cành xương rồng, bầu rượu bện bằng rơm, hình cá chép bằng giấy (để táo quân dùng làm phương tiện về trời), giải cờ vải tây, điều (màu đỏ), đôi khi người ta còn cho treo lủng lẳng những chiếc khánh nhỏ bằng đất nung, mỗi khi gió thổi, những khánh đất va chạm nhau tại thành những tiếng kêu leng keng nghe rất vui tai…

Người ta tin rằng những vật treo ở cây nêu cộng thêm những tiếng động của những khánh đất, là để báo hiệu cho ma quỷ biết rằng nơi đây là nhà có chủ, không được tới quấy nhiễu… Vào buổi tối người ta treo một chiếc đèn lồng ở cây nêu để tổ tiên biết đường về nhà ăn Tết với con cháu.

Vào đêm trừ tịch còn cho đốt pháo ở cây nêu để mừng năm mới tới, xua đuổi ma quỷ hoặc những điều không maỵ. Cây nêu thường được dựng vào ngày 23 tháng chạp là ngày Táo quân về trời chính vì từ ngày này cho tới đêm Giao thừa vắng mặt Táo công, ma quỷ thường nhân cơ hội này lẻn về quấy nhiễu, nên phải trồng cây nêu để trừ tà. Đến hết ngày mùng Bảy thì cây nêu được hạ xuống.

Từ bao năm nay mứt là món luôn xuất hiện trong khay bánh kẹo Tết của các gia đình Việt. Mỗi khi có khách đến chúc Tết, chủ nhà sẽ mời khách cùng nhâm nhi những loại mứt đủ màu sắc sặc sỡ trên khay, nhấp môi tách trà nóng hổi và trao nhau những lời chúc lành cho năm mới.

Tết đến xuân về là thời điểm những người con đi xa trở về bên tổ ấm, quây quần bên gia đình để tận hưởng trọn vẹn niềm hạnh phúc đoàn viên. Cha mẹ, ông bà, con cháu cùng nhau đón một cái Tết thật ấm áp bên ly trà nóng hổi cùng những miếng mứt Tết ngọt ngào, trao cho nhau những nụ cười và ánh mắt yêu thương, trìu mến. Vị ngọt của mứt chính là hương vị của hạnh phúc, của sự viên mãn, đoàn tụ.